De bende van OS

Geplaatst door Hans Roodenburg op 31 maart, 2012 - 17:45

Uit alle hoeken en gaten kropen ze tevoorschijn. Uitgerangeerde politici, ook wel mastodonten genoemd. Aanleiding: geruchten over een korting op de ontwikkelingshulp.

Ooit heette het 'hulp aan de onderontwikkelde gebieden'. Maar dat klonk nogal negatief. Daarom gaf men na verloop van tijd de voorkeur aan 'ontwikkelingshulp'. Dat suggereerde iets als 'bouwen aan een mooie toekomst'. Maar ook die term voldeed niet, want 'hulp' dat klonk toch wel erg paternalistisch, en daarom werd uiteindelijk gekozen voor 'ontwikkelingssamenwerking', afgekort als OS.

Heilige koe

En OS heeft in de Nederlandse politiek de status van heilige koe. Daar kunnen voorstanders van de hypotheekrenteaftrek of van de AOW-met-65-jaar gerust jaloers op zijn. En dat terwijl die OS buiten de politiek bepaald niet onomstreden is. Niet alleen aan de borreltafel, maar ook in academische milieus zijn uitgesproken critici te vinden. Denk aan de Zambiaanse schrijfster en econome Dambisa Moyo of aan onze eigen Arend Jan Boekestijn.

De argumenten tegen zijn inmiddels genoegzaam bekend. Om er een paar te noemen: Er blijft te veel aan de strijkstok hangen. Het resterende geld leidt niet altijd tot duurzame verbetering - denk aan de zogenaamde hulpverslaving. Maar ook hulp die goed wordt besteed kan schadelijke neveneffecten hebben. Dankzij de hulpgelden kunnen foute regimes een groter deel van hun staatsinkomsten - meestal uit de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen - aanwenden te eigen bate of voor de aankoop van wapens.

Gouden bed

OS kampt in ieder geval met een imagoprobleem. Er hangt een sfeer omheen van corruptie en zakkenvullerij. Neem bijvoorbeeld de opschudding - een paar jaar terug - over het onstuimige declaratiegedrag van Eveline Herfkens, ooit een van de iconen van de Nederlandse ontwikkelingsindustrie.

Maar dat imagoprobleem dateert bepaald niet van vandaag of gisteren. Al in 1962 ging het helemaal mis. Dat was het jaar van de beruchte affaire van het gouden bed, in Londen aangekocht door een Ghanese ministersvrouw. Het werd een internationale rel en de betrokken minister moest aftreden. Met het imago van de ontwikkelingshulp is het nadien nooit meer helemaal goedgekomen.

Dijken

Wat stellen de voorstanders van ontwikkelingshulp tegenover de kritiek? In de eerste plaats een moreel appèl. Wie wil korten op 'hulp aan de allerarmsten' deugt niet. Dit soort argumentatie doet denken aan de tsunami van godwins die het land overspoelde nadat Fortuyn het tien jaar terug had gewaagd kanttekeningen te plaatsen bij de veronderstelde zegeningen van de multiculturele samenleving.

Maar steeds vaker wordt ook het argument gehoord dat OS in ons eigen belang is. Minder OS zou leiden tot meer emigratie van kanslozen naar Europa. Dankzij OS zouden nieuwe markten voor onze producten opengaan, en korten op ontwikkelingshulp zou de internationale reputatie van ons land schaden. Erg overtuigend klinkt het allemaal niet. En dat wordt er bepaald niet beter op als natuurlijk ook weer die eeuwige dijken van stal worden gehaald, waarachter wij Nederlanders geacht worden ons zo graag terug te trekken.

Een voorbeeld van dit type argumentatie was te zien in Nieuwsuur gisteren. In een kennelijke poging om verdeeldheid te zaaien in de VVD, mocht Ed Nijpels - ooit leider van de VVD en tegenwoordig lobbyist - daar een tirade afsteken tegen een mogelijke korting op OS. Hij maakte meteen van de gelegenheid gebruik om aan te geven wat hem verder niet beviel aan de huidige regeringssamenwerking. Je vraagt je af wat deze man nog in de VVD te zoeken heeft, maar dit terzijde.

Geboortebeperking

Een zakelijke discussie over OS lijkt voorlopig nog ver weg. Daarom zal het niet meevallen om ook de uitgaven aan OS, naast al die andere overheidsbestedingen aan nobele doelen, gewoon in de afwegingen te betrekken die gemaakt moeten worden om te komen tot gezonde overheidsfinanciën.

Misschien moeten die mastodonten het ontwikkelingsmodel van de Volksrepubliek China eens bestuderen. Geen ontwikkelingshulp, maar wel rigoureuze geboortebeperking, en binnen een paar decennia was deze achterlijke landbouwstaat getransformeerd in een opkomende economische wereldmacht. Toegegeven, dit is een andere discussie, maar het plaatst al dat geweeklaag van die mastodonten weer een beetje in perspectief.